Taahhüt Sektöründe Kullanılan Teminat Mektubu Türleri

Giriş

Bu yazımızda “Taahhüt Sektöründe Kullanılan Teminat Mektubu (T/M) Türleri”nden bahsedeceğiz.

Bu yazı neleri içeriyor?

• Teminat mektuplarının sadece taahhüt sektörü ile ilişkili olanları, kullanım amacına göre sınıflandırılmıştır. (Rizikonun niteliğine, ödeme talebinin şekline, sürelerine göre sınıflandırılma yapılmamıştır.)

• Teminat mektubunun tanımı nedir? Likit midir? Nakit midir? Teminat mıdır? Kredi midir?” konularına girilmemiştir.

• Konuya olabildiğince basit yaklaşılmaya çalışılmış, inşaat sektöründe çalışan kişilerin bu konu hakkında temel bilgi sahibi olması amaçlanmıştır.

Teminat Mektubu Tarafları Kimdir?

Dil birliğini sağlamak açısından teminat mektuplarındaki tarafları bir gözden geçirelim ve taahhüt sektöründeki karşılıklarını yazalım.

Bankadan teminat mektubu alabilmek için öncelikle en az üç tarafın olması gerekir. Bunlar garanti veren Banka, garantiyi alan Muhatap ve eylemi garanti eden tüzel kişi Lehtar’dır. Muhatap ile Lehtar arasında bir sözleşme (taahhüt) imzalanmış veya alınan mektup ile imzalanacak olması gerekir.

Taraflar	Bankacılık Terimi	Taahhüt Sektörü Karşılığı
1. Garanti veren	Banka	Mektup veren banka
2. Garantiyi alan	Muhatap	İşveren (İdare, Müşteri)
3. Eylemi garanti eden tüzel kişi	Lehtar	Yüklenici
4. Kontragan	Garantör

Eğer Lehtar’ın (Yüklenici) söz konusu bankada yeterli kredi limiti yoksa kendisine teminat ve/veya kefil olarak kredi tahsis eden bir tüzel veya gerçek kişi de bir taraf olabilir. Buna Kontragan (Kontrgaranti) veya Garantör (Garanti veren) denir. Yurtdışında işler yapan taahhüt firmalarının, sözleşme gereği yerel bankadan mektup almaları istendiğinde, 4. taraf Garantör’ün olması söz konusu olur.

Taahhüt Sektöründe Teminat Mektuplarının (T/M) Kullanım Amacına Göre Türleri

Taahhüt Sektöründe teminat mektuplarını kullanım amaçlarına (konusuna) göre 3 ana başlıkta toplayabiliriz.

1. Geçici Teminat Mektupları (Bid Bond)

2. Kesin Teminat Mektupları (Performance Bond)

3. Avans Teminat Mektupları (Advance Payment Bond)

1. Geçici Teminat Mektupları (Bid Bond)

İhalelerde katılım şartı olarak, isteklilerden (ihaleye katılan firmalar) geçici teminat talep edilir. Çoğu zaman Yükleniciler geçici teminat olarak, kesin teminat mektupları verirler. İdareye hitaben verilen ve ihalenin, istekli üzerinde bırakılması sonrasında, sözleşmeyi imzalamaması veya Kesin T/M’sini vermemesi durumunda doğacak zararı karşılamak amacıyla alınan teminatlardır.

 Örnek bir Geçici Teminat mektubu

İhale konusu olan işin, ihale veya tahmini teklif bedeli üzerinden ihale şartnamesinde belirtilen oranda düzenlenir.

Örnek: Kamu İhale Kurumu, İdari Şartname;

“…

Madde 26- Geçici teminat

26.1. İstekliler, teklif ettikleri bedelin %3'ünden az olmamak üzere kendi belirleyecekleri tutarda geçici teminat vereceklerdir. Teklif edilen bedelin %3'ünden az oranda geçici teminat veren isteklinin teklifi değerlendirme dışı bırakılır.

26.2. İsteklinin ortak girişim olması halinde, toplam geçici teminat miktarı ortaklık oranına veya işin uzmanlık gerektiren kısımlarına verilen tekliflere bakılmaksızın ortaklardan biri veya birkaçı tarafından karşılanabilir.

26.3. Geçici teminat olarak sunulan teminat mektuplarında geçerlilik tarihi belirtilmelidir. Bu tarih, …/… /…… tarihinden önce olmamak üzere istekli tarafından belirlenir.

26.4. Kabul edilebilir bir geçici teminat ile birlikte verilmeyen teklifler, İdare tarafından istenilen katılma şartlarının sağlanamadığı gerekçesi ile değerlendirme dışı bırakılacaktır.

…”

Geçici teminat mektupları, Kesin (Performans) teminat mektuplarının İşveren’e verilmesinden sonra yada ihale şartnamesinde belirtilen süre sonunda Banka riskinden çıkmaktadır.

Örnek: Kamu İhale Kurumu, İdari Şartname;

“…

Madde 29- Geçici teminatın iadesi

29.1. İhale üzerinde bırakılan istekli ile ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi istekliye ait teminat mektupları ihaleden sonra Saymanlık ya da Muhasebe Müdürlüklerine teslim edilir. Diğer isteklilere ait teminatlar ise hemen iade edilir.

29.2. İhale üzerinde bırakılan isteklinin geçici teminatı, gerekli kesin teminatın verilip sözleşmeyi imzalaması halinde iade edilir.

29.3. İhale üzerinde bırakılan istekli ile sözleşme imzalanması halinde, ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibine ait teminat, sözleşme imzalandıktan hemen sonra iade edilir.

…”

2. Kesin Teminat Mektupları (Performance Bond)

Taahhüdün, sözleşme ve şartname hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesini garanti altına almak amacıyla, işveren tarafından kesin teminat istenir. Sözleşmenin geçerlilik kazanması için kesin teminat verilmesi gerekliliği çoğu sözleşmede yazar, aksi taktirde sözleşme feshedilir.

 Örnek bir Kesin Teminat mektubu

İhale bedeli üzerinden İhale şartnamesinde belirtilen oranda düzenlenir. Genelde, Yükleniciler kesin teminat olarak bankalardan kesin teminat mektubu alırlar.

Örnek: Kamu İhale Kurumu, İdari Şartname;

"…

Madde 40 - Kesin teminat

40.1. İhale üzerinde bırakılan istekliden sözleşme imzalanmadan önce, ihale bedelinin % 6'sı oranında kesin teminat alınır.

…"

Örnek: Kamu İhale Kurumu, Sözleşme Tasarısı;

"…

Madde 10-Teminata ilişkin hükümler

10.1. Kesin teminat

10.1.2. Teminatın, teminat mektubu şeklinde verilmesi halinde; kesin teminat mektubunun süresi ../../.... tarihine kadardır. Kanunda veya sözleşmede belirtilen haller ile cezalı çalışma nedeniyle kesin kabulün gecikeceğinin anlaşılması durumunda teminat mektubunun süresi de işteki gecikmeyi karşılayacak şekilde uzatılır.

…"

Sözleşme şartlarına göre değişmekle birlikte, genel olarak teslim tarihine garanti süresi eklendikten sonra çıkan tarihte iade edilirler. Kimi zaman bu süre, projedeki gecikmeleri de kapsaması için birkaç ay toleranslı istenir.

Örnek: Örnek: Kamu İhale Kurumu, İdari Şartname;

"…

Diğer Hususlar

Kesin teminat mektubu süresi, teslim süresine garanti süresinin eklenmesi suretiyle bulunacak süreden 6 ay daha fazla süreli olacaktır.

…"

Fiyat farkı öngörülmesi durumunda, artış tutarı için kesin teminat talep edilebilir.

Örnek: Kamu İhale Kurumu, Sözleşme Tasarısı;

"…

10.2.1. Fiyat farkı hesaplanmasının öngörülmesi halinde, fiyat farkı olarak ödenecek bedelin ve/veya iş artışı olması halinde bu artış tutarının % 6'sı oranında teminat olarak kabul edilen değerler üzerinden ek kesin teminat alınır. Fiyat farkı olarak ödenecek bedel üzerinden hesaplanan ek kesin teminat hakedişlerden kesinti yapılmak suretiyle de karşılanabilir.

…"

Genel uygulama, kesin teminatın kesin kabul ile iadesidir. Farklı uygulamalar da vardır. Geçici kabulde yarısının, kesin kabulde de kalanın ödenmesi Kamu İhale Kurumu’nun genel uygulamasıdır.

"…

10.4.1. Taahhüdün, sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesinden ve varsa işe ait eksik ve kusurların giderilerek geçici kabul tutanağının onaylanmasından ve Yüklenicinin bu işten dolayı İdareye herhangi bir borcunun olmadığı tespit edildikten sonra, alınmış olan kesin teminat ve varsa ek kesin teminatların yarısı; kesin kabul tutanağının onaylanmasından sonra ise kalanı, Sosyal Güvenlik Kurumundan ilişiksiz belgesi getirilmesinden sonra, Yükleniciye iade edilir.

…"

Sözleşmelerde işveren, ufak kusur ve hataların hızlı bir şekilde telafi edilebilmesi için elinde bir koz tutmak ister. Bu nedenle yüklenicinin hakedişlerinden ihtiyat kesintisi (retention money) adı altında kesintiler yapar. Kimi zaman İşveren bu kesinti karşılığında verilecek banka teminat mektubu kabul edebilir. Bu amaçla kullanılan kesin teminat mektuplarına da ihtiyat kesintisi teminat mektubu (Retention Bond) denir.

Parasal tutarı büyük ekipman, malzeme alımları içeren sözleşmelerde, yüklenicinin nakit akışını artıda tutmak için, işveren bu alımlar için ihzarat ödemesi yapabilir. Sahaya nakledilen ekipman ve malzemenin tutarı yükleniciye ödenir. İşveren kendisini güvene almak için, bu ödemesini kesin teminat mektubu karşılığında yapma yoluna gidebilir. Bu amaçla kullanılan kesin teminat mektuplarına da ihzarat kesintisi teminat mektubu (Pre-payment Bond) denir.

3. Avans Mektupları (Advance Payment Bond)

İşveren işin başında, malzeme alımları ve mobilizasyon için Yükleniciye sözleşme şartlarına göre belirlenen oranda avans (ön ödeme) verebilir. İşveren bu ödemesini bir teminat ile garanti altına almak ister. Avans tutarını teminat altına almak için alınan mektuplara avans teminat mektubu denir.

Söz konusu imalat ya da montaj gerçekleştikçe hakediş tutarı üzerinden sözleşme şartlarında belirtilen oranda avans kesintileri yapılarak avansın İşveren’e geri ödenmesi sağlanır.

Avans T/M, hakedişlerden yapılan kesintiler tutarında, parçalar halinde İşveren tarafından serbest bırakılarak, Bankaya iade edilir.

Sadece bir kişinin bile, aklındaki ufak bir soruyu, bu yazıyı okuyarak cevaplaması, benim amacıma ulaştığımı gösterir. Yazının faydalı olması dileğiyle.

Sağlıcakla kalın.

Çıktı ve Yazıcı Ayarları

Kelime işleme, tablolama, grafik işleme, sunum hazırlama, veritabanı oluşturma v.b. işlerde hangi yazılımı (Open Office, MS Office) kullanırsanız kullanın, istediğinizde çalışmalarınızı uygun bir şekilde kağıda dökebilmeniz önemlidir. İlgili kişiler, çoğu zaman çalışmalarınızı basılı kopyalar üzerinden inceleyeceklerdir.
Bu yazımızda, birçok yazılımda ve yazıcıda ortak olan yazdırma ayarlarından bahsedeceğiz. (Örneklerimizi Microsoft (MS) ürünleri üzerinden vereceğim. MS kullanımının yaygın olması ve kullanıcılarının bilgisayar temel bilgilerindeki eksiklik, bu kararı almama neden oldu.) Bu sayede, çıktı ve yazıcı üstündeki kontrolünüz artacak, dosyalarınızı istediğinizi gibi yazdırabileceksiniz.

Yazılımlarda “Yazdır” (Print) komutu ile karşınıza gelen arayüz

MS Word

MS Excel

MS PowerPoint

Belki daha önce dikkat etmemiştiniz ama bu üç programda da yazdır tuşuna tıkladığınızda karşınıza gelen arayüzde ortak kırılımlar var.  Bunlar “Printer”, “Print (Page) Range”, “Copies” ana grupları, bunların yanı sıra “Print what” ve “Print”in de ortak olduğunu görebilirsiniz. PowerPoint’de bunlara ek olarak “Handouts”,  Ms Word de ise “Zoom” ana bölümü mevcut. Kullandığınız bütün diğer yazılımlarda yazıcı ayarlarında bu ana bölümler olacak, sanmayın ki farklı bir şey çıkacak karşınıza. Şimdi gelin bu ana bölümlerin ne işe yaradıklarına yüzeysel bir bakalım. Bu ana bölümleri ve mantıklarını iyi öğrendiğiniz zaman her türlü yazılımda çıktı ayarı yapabilir hale geleceksiniz.

1.    Printer (Yazıcı)
“Printer”  ana bölümünde, adından da anlaşılacağı gibi yazıcı ayarları yapılıyor. Bu ana grupta bulunan “Name”, ”Properties”, “Status”, “Type”, “Where”, “Find printer”,  “Comment” ve “Print to File” başlıkları hep yazıcı ile ilgilidir. “Status”; yazıcının durumu, “type”; yazıcının tipi v.b. bölümler ait oldukları ana grupların özellikleridir. Basit ve küçük bir ayrıntı gibi gelebilir, yalnız bu ayrıntıyı kaçırdığınız için bir arayüzün size verdiği veya sizden istediği veriyi anlamayabilirsiniz.

a.    Name: Bilgisayarınızda kurulu yazıcılar burada listelenir ve siz bunlardan birini seçersiniz. Ekranda gördüğünüz her başlık ve bilgi seçtiğiniz yazıcı ile ilgili size gösterilir. Kullandığınız yazılım, seçilen yazıcıdan çıktı almak istediğinizi ve gerekli ayarlamaları o yazıcıda uygulaması gerektiğini anlar.

b.    Properties: Name ile seçilen yazıcının kendine özel kullanıcı arayüzüdür. Yazcının kendine has birçok ayarı buradan yapılabilir; çift taraflı baskı, zımbalama, delme, spiralleme v.b. Bu yazıda her ayar tek tek incelenmese de, genel bir fikir kazandıracak bilgiler verilecektir.

Yukarıdaki “Properties” görüntülerinin iki farklı yazılımdan aldım. (Ms.Word ve Excel) İkisi de aynı, yazıcı özelliklerini gösteriyor. Arayüzlerin aynı olmasının sebebi; hangi programı kullanırsanız kullanın “Properties” ile artık yazıcının kendisi ile yüz yüze olmanız.
Asıl değinmek istediğim konu; farklı yazıcıların “Properties” ayarlarını incelediğinizde, birçok ortak ayarının olduğunu, bazı özel özellikler (delme, zımbalama, spiralleme v.b.) hariç günlük ofis işlerinizde kullandığınız özelliklerin neredeyse bir standart haline geldiğini göreceksiniz.

Özellikler her nekadar standart haline gelse de, yazıcı üreticileri kullandıkları sürücü yazılımlarındaki arayüzlerde, ilgili ayarları gruplayacak ortak bir standarda geçememişler. Bu nedenle “yatay yazdırma” gibi basit ayarlar kimi yazıcıda “Layout” menüsünde bulunurken, diğerinde “Setup” menüsünde bulunuyor. Önemli olan ilgili yazıcının menülerini inceleyerek, istediğiniz özellikle ilgili anahtar sözcükler aramanız. (Lanscape, portrate, page per side, çoklu sayfa v.b.)

c.    Status: Seçtiğiniz yazıcının durumu hakkında bilgi veren başlıktır. “Ready”, “Paused”, “Paper Jam” v.b. yazıcının durumunu gösteren birçok standart yazıcı durumu vardır. Sizin için “Idle” ya da “Ready” yazması çıktı alabilmeniz için yeterlidir. Eğer faklı bir durum yazısı varsa, Google’da arayıp ne anlama geldiğini öğrenebilirsiniz.

d.    Type: Yazıcının marka ve modelini gösterir. Bu bilgide yazıcınızın, lazerli mi, püskürtmeli mi, renkli mi olduğu gibi bilgiler de yazmaktadır.

e.    Where: Yazıcının bilgisayar ile iletişim noktasını yazar. Bu bir port (LPT) olabildiği gibi, IP de olabilir.

f.    Find Printer: Bilgisayarınıza takılı ve ya ağa tanımlı yazıcıları bulup kullanmanızı sağlar.

2.    Print (Page) Range [Yazdırma (Sayfa) Alanı]
Sayfalarca hazırladığınız dokümanlarda her zaman tüm çalışma sayfalarını yazdırmak istemeyebilirsiniz. Yazılıma hangi sayfaları yazdırmak istediğinizi belirttiğiniz ana ayar grubu burasıdır. “All” (hepsi), “Current Page” (Mevcut Sayfa), “Page(s)” (sayfalar) ya da “Selection” başlıklarında belirteceğiniz sayfalar yazdırılır. Varsayılan olarak “All” seçilidir ve çalışmanızın tamamını yazdırır. “Current Page”; monitörünüzde görüntülenen sayfayı yazdırır. “Selection” fare ile seçtiğiniz kısmı yazdırır. “Page(s)” ise belirteceğiniz tek tek sayfaları ya da sayfa aralıklarını yazdırmanızı sağlar. Tek tek ya da sayfa aralığı yazdırılması konusunda, bir örnek arayüzde de verilmiştir.

Type page numbers and/or page ranges separated by commas counting from the start of the document or the section. For example, type 1,3, 5-12 or p1s1, p1s3-p8s3.

Türkçesi: Sayfa numaralarını ve/veya sayfa aralıklarını virgule ile ayırarak doküman ya da bölüm başından sayarak yazınız. Örnek, 1,3, 5-12 ya da p1s1, p1s3-p8s3.

Örneği açıklarsak

“Pages” kutucuğuna yazılan “1,3,5-12” ile yazdırılacak sayfalar; 1. Sayfa, 3.Sayfa, 5.Sayfa, 6. sayfa, 7. sayfa, 8. sayfa, 9. sayfa, 10. sayfa, 11. sayfa ve 12. sayfa olacaktır.

3.    Copies (Kopyalar)
Dokümanınızdan kaç kopya bastırmak istiyorsanız, bilgisini buraya sayı olarak girersiniz. Bir toplantı gündemi hazırladıysanız ve bunu 6 kişilik bir toplantıda kullanacaksanız, toplantı gündemini 6 kopya olarak basarsınız.

“Harmanla” olarak Türkçe’ye çevrilmiş olan “Collate”; yazdırdığınız dokümandaki sayfaların grup grup sıralanmasını sağlar.

Arayüzdeki sayfa animasyonları durumu oldukça güzel açıklıyor.

Harmanla (Collate) seçili.

Harmanla (Collate) seçili değil.

 Çok sayfalı bir raporun 1 den fazla kopyasını bastırırken alırken bu seçeneği işaretlemeyi unutmamanızı öneririm.

4.    Print What (Ne yazdır)
“Ne yazdır?” İlk bakışta saçma bir soru veya ayar gibi gelebilir.  Yalnız her zaman yazdırmak istediğiniz, dokümanınızın kendisi olmayabilir. “Doküman Özellikleri”, “Doküman Üzerindeki Notlar” ve kullandığınız yazılıma göre birçok farklı bilgiyi de yazdırabilirsiniz.

Handouts (El broşürleri) : MS PowerPoint yazılımında mevcut olan bir seçenektir. Hazırladığınız sunum dosyasındaki yansıların (slides) bir kaçını tek bir sayfaya yazdırarak el broşürü oluşturabilirsiniz. Bu sayede katılımcıların konuyu takip etmesini ve ilgili yerlere not almasını kolaylaştırabilirsiniz.

5.    Print (Yazdır)
Bu seçenek, bastıracağınız dokümanınızdaki (sayfa aralığındaki) tek sayfaları ve ya çift sayfaları yazdırabilmenizi sağlar.

6.    Zoom (Ölçek)
MS Word’de mevcut olan bu seçenek ile bir yazıcınızdaki her kağıt yaprağına birden fazla sayfa yazdırabilirsiniz. Diğer yazılımlarda bu ayar yazıcı ayarlarında mevcut iken MS word’de kolaylık olması açısından bu seçeneği yazdırma ayarlarına da koymuşlar. Bazılarınızın aklına şu soru gelmiş olabilir; hem yazıcıdan hem de yazdırma arayüzünden “2 pages per sheet” (her yaprağa 2 sayfa) seçersek ne olur? Şimdi denedim her yaprakta 4 sayfanız oluyor :). Yani, her iki ayardan sadece birinde “4 pages per sheet” seçmişsiniz gibi oluyor.

Yazımızın sonuna geldik. Daha önce “print” (yazdır) komutuna tıkladığınızda karşınıza çıkan, tüylerinizi diken diken eden o arayüzü, bu yazıyı okuduktan sonra daha iyi anlayacağınızdan ve artık o kadar gerilmeyeceğinizden eminim.

Bir sonraki yazımda görüşmek dileğiyle.
Sağlıcakla kalın.